Vibrio là lành tính và không thể gây bệnh trừ khi chúng xuất hiện với mật độ dày đặc. Nhiễm khuẩn trên tôm nuôi hiện nay rất phổ biến và có lẽ đây là nguyên nhân chính gây ra tỷ lệ chết cao cho tôm.
Vibrio chắc chắn là một tác nhân quan trọng, nhưng chúng không phải là nguyên nhân duy nhất. Thông thường, việc không chú phòng phòng bệnh ngay từ ban đầu sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy nguy hiểm hơn khi mầm bệnh thực sự tác động đến sức khỏe tôm.
Vi khuẩn Vibrio là tác nhân gây ra nhiều bệnh ở tôm cá. Bà con cần theo dõi sức khỏe của tôm thường xuyên để kịp thời phát hiện bệnh, tránh ảnh hưởng đến năng suất mùa vụ. Kiến thức về bệnh do vi khuẩn Vibrio gây ra được thuysanbio cung cấp qua bài viết dưới đây hy vọng sẽ giúp ích cho bà con trong quá trình nuôi tôm hiệu quả.
Contents
Vi khuẩn Vibrio là gì?
Vibrio là vi khuẩn gram âm, hình que cong và hầu hết có thể phát triển trong điều kiện không có oxy (vi khuẩn kỵ khí). Chúng phù hợp ở nhiệt độ từ 15 độ C (59 độ F) trở lên.
Vibrio là một thành phần phổ biến ở hầu hết các hệ sinh thái thủy sinh, được tìm thấy trong nước biển và nước lợ (V. cholerae cũng được tìm thấy trong nước ngọt). Những vi khuẩn này tiến hóa cao và có hai nhiễm sắc thể cho phép chúng di truyền khá linh hoạt. Số lượng chính xác của các loài là một ẩn số, vì ngày càng có nhiều loài hơn được xác định. Người ta ước tính rằng có hơn 150 loài, với hàng ngàn chủng.
Hầu hết Vibrio là lành tính và không thể gây bệnh trừ khi chúng xuất hiện với mật độ dày đặc (chỉ có thể đạt được bằng cách nuôi cấy trong phòng thí nghiệm). Chúng có mặt ở khắp nơi trong nước và cư trú trên nhiều động vật sống dưới nước, bao gồm cá, tôm, cua, cũng như tảo, sinh vật phù du và cả các chất hữu cơ lơ lửng. Chúng dễ dàng tạo thành các tập hợp phức tạp, được gọi là màng sinh học, cho phép chúng gây bệnh và đảm bảo sự tồn tại của môi trường. Có hai loại mầm bệnh chính:
Mầm bệnh bắt buộc: Một tế bào đơn lẻ cũng đủ để bắt đầu một quá trình gây bệnh. Một số lượng rất nhỏ vi khuẩn cũng có thể kích hoạt một quá trình bệnh lý và giết chết vật chủ. Thông thường, tôm nuôi không có khả năng tự bảo vệ để chống lại nhiễm trùng và nhanh chóng xảy ra thiệt hại lớn. Tuy nhiên, đây là những mầm bệnh tương đối hiếm.
Tác nhân gây bệnh – Vi khuẩn Vibrio
Giống vi khuẩn Vibrio thuộc họ Vibrionaceae, bộ Vibrionales, lớp Gammaproteobacteria, ngành Proteobacteria.. Đặc điểm chung các loài vi khuẩn thuộc giống Vibrio: Gram âm, hình que thẳng hoặc hơi uốn cong, kích thước 0,3-0,5 x 1,4-2,6 μm. Chúng không hình thành bào tử và chuyển động nhờ một tiên mao hoặc nhiều tiên mao mảnh.
Tất cả chúng đều yếm khí tuỳ tiện và hầu hết là oxy hoá và lên men trong môi trường O/F Glucose. Thiosulphate citrate bile salt agar (TCBS ) là môi trường chọn lọc của Vibrio.
Hầu hết các loài đều phát triển trong môi trường nước biển cơ bản, Na+ kích thích cho sự phát triển của tất cả các loài Vibrio và nhiều loài là nhu cầu tuyệt đối, chúng không phát triển trong môi trường không muối (NaCl), không sinh H2S.
Chúng mẫn cảm với Vibriostat 2,4 diamino-6,7 diisopropyl pteridine phosphate (0/129). Cơ bản chúng đều sống trong môi trường nước, đặc biệt là nước biển và cửa sông, liên quan đến các động vật biển. Một số loài là tác nhân gây bệnh cho người và động vật biển. Tương tự Aeromonas trong nước ngọt thì Vibrio ở trong nước biển. Tỷ lệ Guanin-G + Cytozin-C trong ADN là 38-51 mol%.
Bảng 1: Đặc điểm sinh hoá học của một số loài vi khuẩn Vibrio là tác nhân gây bệnh ở động vật thuỷ sản.
Ghi chú:
- ” + ” > 90 % các chủng phản ứng dương.
- ” – ” < 90 % các chủng phản ứng âm.
- “ d ” 11-89 % các chủng phản ứng dương.
- “ R “: không mẫn cảm.
- “ S “: Mẫn cảm, chưa có số hiệu.
Đối với cá, vi khuẩn Vibrio spp gây bệnh nhiễm khuẩn máu là chủ yếu. Đối với tôm, vi khuẩn Vibrio spp gây bệnh phát sáng, đỏ dọc thân, ăn mòn vỏ kitin. Cụ thể như sau:
- V. anguillarum; V. vulnificus gây bệnh nhiễm khuẩn máu cá trình.
- V. salmonicida gây bệnh ở vùng nước lạnh.
- V. parahaemolyticus gây bệnh phát sáng ở ấu trùng tôm sú.
- V. alginolyticus gây bệnh đỏ dọc thân ấu trùng tôm sú.
- V. parahaemolyticus, V. harvey, V. vulnificus, V. anguillarum… gây bệnh đỏ thân ở tôm sú thịt, ăn mòn vỏ ở giáp xác, gây bệnh máu vón cục ở cua, gây bệnh ấu trùng nhuyễn thể.
Tác nhân cơ hội: Gây bệnh khi các yếu tố khác làm suy yếu vật chủ trước. Hầu hết các vi khuẩn giết tôm thuộc loại này. Trong trường hợp không có các yếu tố gây căng thẳng, chúng có thể lành tính. Chúng có thể hiện diện ở mức rất cao và không gây ra bất kỳ vấn đề nào. Hầu hết các bệnh do vi khuẩn trên tôm nuôi là do các mầm bệnh cơ hội.
Mặc dù chắc chắn rằng vi khuẩn Vibrio là nguyên nhân chính gây bùng phát dịch bệnh ở tôm nuôi, nhưng không được bỏ qua tác hại của các tác nhân gây stress.
Dấu hiệu bệnh lý ở tôm và thủy sản khi nhiễm khuẩn Vibrio
- Tôm ở trạng thái không bình thường: Nổi lên mặt ao, dạt bờ, kéo đàn bơi lòng vòng.
- Tôm, cua trạng thái hôn mê, lờ đờ, kém ăn hoặc bỏ ăn.
- Tôm có sự biến đổi màu đỏ hay màu xanh. Tôm cua vỏ bị mềm và xuất hiện các vết thương hoại tử, ăn mòn trên vỏ và các phần phụ.
- Ấu trùng tôm và tôm giống có hiện tượng phát sáng khi nhiễm V. parahaemolyticus và V. Harveyi.
- Xuất hiện các điểm đỏ ở gốc râu, phần đầu ngực, thân, các phần phụ của ấu trùng giáp xác khi nhiễm V. alginolyticus.
- Ấu trùng bào ngư khi nhiễm Vibrio spp chuyển từ màu hồng sang màu đỏ.
- Cua nhiễm Vibrio spp sau 24 – 48 giờ trong máu có hiện tượng vón cục (kết tủa) gồm các tế bào máu và vi khuẩn.
- Bệnh ở cá nuôi lồng nh- biển, đầm nước lợ, dấu hiệu bệnh lý giống bệnh nhiễm khuẩn máu do vi khuẩn Aeromonas spp di động.
Tôm sú bị nhiễm khuẩn Vibrio spp: A- ấu trùng tôm bị bệnh đỏ dọc thân; B- Tôm sú bị bệnh đỏ thân; C- Tôm sú bị bệnh đỏ thân (con thứ 3,4); D- Tôm sú bị bệnh đỏ chân; E-đuôi tôm sú bị ăn mòn; F- đuôi tôm sú bị hoại tử; G- đuôi tôm sú bị đỏ; H- đuôi tôm sú bị phồng; I- tôm sú bị bệnh các phần phụ (râu, chân bò, chân bơi, đuôi) ăn mòn cụt dần.
Phân bố và lan truyền bệnh
Vi khuẩn Vibrio spp thường gây bệnh ở động vật thuỷ sản nước mặn và nước ngọt: cá, giáp xác, nhuyễn thể… Những vi khuẩn này thường là tác nhân cơ hội, khi động vật thuỷ sản sốc do môi trường biến đổi xấu hoặc bị nhiễm các bệnh khác như virus, nấm, ký sinh trùng. Động vật thuỷ sản yếu không có sức đề kháng, các loài vi khuẩn Vibrio spp cơ hội gây bệnh nặng làm động vật thuỷ sản chết rải rác tới hàng loạt.
Mùa vụ xuất hiện bệnh tùy theo loài và địa điểm nuôi.
Theo nghiên cứu của các tác giả nước ngoài và Việt Nam Vibrio spp tìm thấy phổ biến ở trong nước biển và ven bờ, trong nước bể ương tảo, bể ương Artemia, trong bể ương ấu trùng.
Trong bể ương, lượng ấu trùng Vibrio tăng theo thời gian nuôi, tầng đáy cao hơn tầng mặt, do đó khi xi phông tầng đáy có tác dụng giảm mật độ Vibrio trong bể ương.
Bệnh ở cá nuôi lồng như biển, đầm nước lợ, dấu hiệu bệnh lý giống bệnh nhiễm khuẩn máu do vi khuẩn Aeromonas spp di động.
Bảng 2: Một số bệnh ở động vật thuỷ sản do vi khuẩn Vibrio gây ra.
| STT | Tên bệnh | Giai đoạn tôm/thủy sản | Vi khuẩn gây bệnh | Tác hại |
| 1 | Bệnh phát sáng | ấu trùng, giống | V.parahaemolyticus V.harveyi |
gây chết hàng loạt |
| 2 | Bệnh đỏ dọc thân | ấu trùng, giống | V.alginolyticus | gây chết rải rác |
| 3 | Bệnh đỏ thân | Tôm thịt | Vibrio spp. | gây chết rải rác |
| 4 | Bệnh vỏ hay ăn mòn kitin, đen mang | ở các giai đoạn của tôm, cua | Vibrio spp Pseudomonas spp. Proteus sp |
chết rải rác hàng loạt |
| 5 | Nhiễm khuẩn ở cá | Cá nuôi đầm, lồng | Vibrio spp | chết rải rác |
Chẩn đoán bệnh
Dựa vào dấu hiệu bệnh lý và nuôi cấy phân lập vi khuẩn để xác định bệnh.
Phòng và trị bệnh do Vi khuẩn Vibrio gây ra
Phòng bệnh:
Các trại sản xuất tôm cần thực hiện một số biện pháp sau:
- Lọc nước qua tầng lọc cát và xử lý tia cực tím.
- Xử lý tôm bố mẹ bằng Formalin 20-25 ppm thời gian 30-60 phút.A
- Xử lý Artemia bằng Chlorin 10-15 ppm trong 01 giờ ở nước ngọt, vớt ra rửa sạch rồi mới cho ấp.
- Có thể phun vào môi trường ương Nano Bạc tác dụng kìm hãm phát triển của vi khuẩn.
- Thường xuyên xi phông đáy để giảm lượng vi khuẩn ở tầng đáy bể ương.
- Giai đoạn Zoea và Mysis phòng bệnh bằng Oxtetracyline 1-2 ppm.
- Trường hợp bị bệnh nặng phải huỷ đợt sản xuất và xử lý bằng Chlorin 20 -25 ppm trong một giờ mới xả ra ngoài.
Trị bệnh:
Trong ao nuôi tôm thương phẩm:
- Xử lý nguồn nước cấp bằng Nano bạc
- Trong quá trình nuôi nếu hồ tôm bị bệnh có thể xử lý bằng Nano bạc
- Trộn oxytetraxyline liều 5 gr / 1kg thức ăn cho ăn trong vòng 3 đến 5 ngày, bổ sung thêm vitamin, điện giải.
Vi khuẩn Vibrio là tác nhân gây ra nhiều bệnh ở tôm cá. Bà con cần theo dõi sức khỏe của tôm thường xuyên để kịp thời phát hiện bệnh, tránh ảnh hưởng đến năng suất mùa vụ. Thêm vào đó, bà con cần quan tâm nhiều hơn đến việc phòng bệnh, giúp tôm cá phát triển tốt, cho mùa vụ bội thu.
CÔNG TY TNHH THƯƠNG MẠI KỸ THUẬT VĨNH TÂM
Địa chỉ: Số A12/85 Đường 1A, Ấp 1, Xã Vĩnh Lộc B, Huyện Bình Chánh, TP. HCM
VPGD: 240 Võ Văn Hát, Phường Long Trường, TP. Thủ Đức, TP. HCM
Hotline: 0923 884 877 – 0796 155 955 – 0789 377 177 – 0931 791 133 – 0907 771 622 – 0987 632 531
Email: [email protected]
Fanpage: Vĩnh Tâm – Cung cấp giải pháp xử lý môi trường
Youtube: BIOFIX VIỆT NAM
