Đất phèn chiếm 63,40% tổng lượng đất ở Việt Nam. Trong đó, diện tích đất nhiễm phèn ở Đồng Bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) là 41,1% ở hầu hết các tỉnh: Cà Mau, Bến Tre, Trà Vinh, Long An, Tiền Giang, Đồng Tháp, Kiên Giang, An Giang, Vĩnh Long, Hậu Giang; ĐBSCL đóng góp 71% diện tích nuôi trồng thủy sản và 54% sản lượng thủy sản của cả nước.
Phèn là một trong những yếu tố ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng tôm nuôi. Nắm được cách xử lý phèn trong ao nuôi tôm đúng kỹ thuật sẽ giúp người nuôi chủ động khử phèn một cách hiệu quả, tránh được thiệt hại về năng suất và chất lượng của vụ nuôi. Ao nhiễm phèn thường rất khó có thể xử lý triệt để, hầu hết người nuôi vẫn chưa biết cách xử lý xử lý phèn trong ao đúng kỹ thuật, dẫn đến nhiều hệ lụy trong vụ nuôi. Do đó cần xác định rõ nguyên nhân để có biện pháp xử lý phù hợp.
Contents
Nguyên nhân gây ra phèn trong ao nuôi
Có rất nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng ao nuôi bị nhiễm phèn. Tuy nhiên, nguyên nhân chính là do đất tại nuôi trồng thủy sản có chứa các lượng lớn Sulfat. Nên khi gặp điều kiện yếm khí và vi sinh vật hoạt động mạnh mẽ, sẽ làm sulfat bị khử để giải phóng lưu huỳnh. Qua đó, hình thành dạng sunfua hydro (H2S). Khí này sẽ kết hợp với sắt (II) có mặt trong trần tích dưới đáy ao và tạo thành FeS2 (phèn- pyrite).
2CH2O (hữu cơ) + SO4 2- –> H2S + 2HCO3-
Fe(OH)2 + H2S –> FeS + H2O
FeS + S –> FeS2 (pyrit)
Mặt khác, khi mưa kéo dài, nước mưa rửa trôi phèn trên bờ ao xuống cũng là một trong những nguyên nhân khiến ao tôm bị phèn.
Biểu hiệu ao nuôi bị nhiễm phèn
Người nuôi có thể nhận biết phèn trong ao nuôi tôm thông qua các hiện tượng sau đây:
- Mang và thân tôm chuyển sang màu vàng, vỏ tôm cứng hơn bình thường, tôm bỏ ăn sau mưa.
- Nước ao chuyển màu nhạt, trong hơn và có vàng vàng nổi trên mặt nước, kiểm tra thấy độ pH giảm.
- Những vùng đất nhiễm phèn, thường có màu xám đen, do hàm lượng FeS2 cao. Đây cũng là đặc điểm quan trọng để nhận biết đất bị nhiễm phèn. Đối với ao nuôi tôm được xây trên những vùng đất như thế này, sẽ rất khó trong việc xử lý phèn.
- Những ao bị nhiễm phèn nặng tôm có hiện tượng tấp mé bờ, thậm chí chết rải rác do phèn bám vào mang tôm làm cản trở quá trình lấy oxy của ao.
Tác hại nước nhiễm phèn đối với nước ao nuôi tôm
Khó gây màu nước
Màu nước trong ao nuôi được biết đến là yếu tố quan trọng. Vì thể hiện chỉ số của các yếu tố môi trường đang ở ngưỡng thích hợp hay ở mức báo động đối với sức khỏe của thủy sản. Tuy nhiên, khi nhiễm phèn nước ao nuôi khó gây màu bởi Fe2+, Al 3+ là những tạp chất khó tan, hạn chế sự phát triển của tảo. Dẫn đến, màu nước không đạt gây nhiều ảnh hưởng đến vụ nuôi.
Tôm lột xác không hoàn toàn
Để thay đổi trọng lượng và kích cỡ, tôm sẽ lột xác. Tuy nhiên, với đặc điểm pH thấp (<7.0) ở nước bị nhiễm phèn sẽ gây ra nhiều trở ngại trong quá trình lột xác ở tôm: lột xác không hoàn toàn, dính vỏ, làm giảm tỉ lệ sống của tôm.
Xem thêm: Kỹ thuật kích thích tôm lột xác hàng loạt
Giảm năng suất nuôi:
Nguyên nhân đến từ môi trường acid trong nước ao nuôi làm hạn chế trao đổi ezyme trong cơ thể, làm tôm chậm lớn. Bên cạnh đó, đó cũng là tác nhân làm giảm khả năng gắn kết giữa oxy và hợp chất Hb trong máu. Dẫn đến, quá trình hô hấp ở tôm tăng cao gây mất năng lượng. Từ đó, gây ảnh hưởng đến nghiêm trọng đến năng suất nuôi.
Tôm bị vỏ mềm
Trong giai đoạn lột xác, tôm cần một lượng lớn Canxi cho quá trình tạo vỏ. Tuy nhiên, trong ao nhiễm phèn hàm lượng Ca và Mg rất thấp, khiến tôm bị mềm vỏ. Nếu bổ sung quá nhiều vôi vào ao bị phèm sẽ tạo ra thạch cao không có lợi cho ao nuôi
Để hạn chế phèn trong ao ta nên:
Chọn địa điểm xây dựng ao nuôi ở các vùng đất ít bị nhiễm phèn; lót bạt đáy ao để tránh hiện tượng rò rỉ phèn trong ao nuôi; chuẩn bị và cải tạo ao nuôi thật kỹ, bón lót vôi đáy ao, sên rửa lại nhiều lần cho sạch trước khi cấp nước vào ao nuôi; xử lý nguồn nước cấp vào thật sạch, nên sử dụng kít kiểm môi trường để xem có hàm lượng sắt trong nước cấp không.
Cách xử lý phèn trong ao nuôi
Mặc dù, nước nhiễm phèn trong ao nuôi rất khó xử lý. Tuy nhiên, nếu áp dụng đúng kỹ thuật sẽ giải quyết được tình trạng trên. Và mang lại hiệu quả cao trong quá trinh nuôi thủy sản.
Xử lý bằng phèn bằng bón lân
Bón lân vào đáy ao sẽ giúp khử Fe và giải phóng Phospho đáy ao hiệu quả, giúp gây màu nước dễ dàng hơn. Mặc dù vậy, điều này cũng kéo theo lượng tảo độc trong ao phát triển mạnh vì thế bà con cần xử lý tảo sau khi đã xử lý ao bị phèn.
Xử lý bằng phèn bằng bón vôi
Mục đích để nâng pH đáy ao, khử phèn đồng thời tạo hệ đệm trong ao, vôi được rải đều xuống đáy và bờ ao. Bên cạnh đó, Cung cấp hàm lượng Canxi và Magie giúp gia tăng kiềm và độ cứng của nước. Tuy nhiên, khi bón vôi đá hoặc vôi nóng cần phải thực hiện trong lúc chiều mát sau đó cấp nước và ao ngay hôm sau, không nên rải vôi và phơi ao trong thời gian quá lâu.
Xử lý phèn bằng vi sinh
Đây là giải pháp được nhiều bà con tin dùng hiện nay. Bởi vì các chế phẩm sinh học trong nuôi trồng thủy sản mang lại hiệu quả cao và tiết kiệm chi phí. Bên cạnh đó, với các thành phần vi sinh tự nhiên có khả năng phân hủy phèn, từ đó xử lý các hợp chất trong ao nuôi. Tuy nhiên, bà con nên tham khảo ý kiến từ các chuyên gia để được hỗ trợ chọn những sản phẩm đúng chất lượng và liều lượng xử lý.
Hình ảnh ao trước và sau khi sử dụng sản phẩm vi sinh xử lý phèn: a) Trước khi sử dụng và b) Sau khi sử dụng
